Η διαλογή των βενθικών μακροασπονδύλων περιλαμβάνει τα εξής βήματα:
- Αρχικά, ο κάθε αναλυτής/διαλογέας συμπληρώνει το Πρωτόκολλο Ανάλυσης/Διαλογής του δείγματος για τη διαλογή των βενθικών μακροασπονδύλων. Σε αυτό, σημειώνεται ο κωδικός του δείγματος, το ονοματεπώνυμο του αναλυτή/διαλογέα, η ημερομηνία έναρξης και λήξης της ανάλυσης του δείγματος, το είδος του υποστρώματος του δείγματος, τυχόν παρατηρήσεις (αν είναι καθαρό ή περιέχει φυτικά τμήματα ή τμήματα από το υπόστρωμα) και επισυνάπτεται ψηφιακή φωτογραφία του δείγματος, στην οποία θα πρέπει να φαίνεται η πυκνότητά του.
- Το κάθε δείγμα ξεπλένεται προσεκτικά με νερό βρύσης μέσα σε κόσκινο ανοίγματος πόρων 500 μm, ώστε να απομακρύνεται το λεπτόκοκκο υλικό (Εικ. 1).
Εικόνα 1. Κόσκινο ανοίγματος πόρων 500 μm.
- Στη συνέχεια, το δείγμα τοποθετείται σε καθαρό νερό, για να μην αφυδατωθούν οι οργανισμοί. Ελέγχεται προσεκτικά το κόσκινο και το βάζο, ώστε να έχουν συλλεχθεί όλοι οι οργανισμοί, οι οποίοι βρίσκονται στο δείγμα.
- Η διαλογή των βενθικών μακροασπονδύλων γίνεται σε ολόκληρο το δείγμα (Εικ. 2α). Η διαδικασία γίνεται με τη βοήθεια μεγεθυντικών φακών και επιτραπέζιων φωτιστικών σε μικρά υποδείγματα για λόγους ευκολίας. (Εικ. 2β). Οι οργανισμοί του κάθε σταθμού, τοποθετούνται σε πλαστικά δοχεία με αλκοολούχο λοσιόν, η συγκέντρωση της οποίας πρέπει να είναι 75% vol., ώστε να διασφαλίζεται η σωστή διατήρηση των δειγμάτων. Σε κάθε πλαστικό δοχείο σημειώνονται όλα τα στοιχεία του δείγματος (κωδικός δείγματος, ημερομηνία και σταθμός δειγματοληψίας). Αφού απομακρυνθούν προσεκτικά από όλα τα μικρά υποδείγματα (Eικ. 2γ), όλοι οι οργανισμοί του ζωοβένθους, τοποθετούνται σε βάζο με διάλυμα αλκοόλης 75% vol. (Εικ. 2δ). Το εναπομείναν υλικό (υπόστρωμα) κρατείται για να επανελεγχθεί από τον αναλυτή/ελεγκτή. Επιπλέον, το σύνολο των δειγμάτων επανελέγχεται από έναν ανεξάρτητο διαλογέα/ελεγκτή ώστε να μην έχει παραληφθεί κάποια ταξινομική ομάδα ή άτομο στο δείγμα.
- Επόμενο στάδιο αποτελεί η αναγνώριση του συνόλου των ατόμων που προέκυψαν από τη διαλογή, δηλαδή η κατάταξή τους στην οικογένεια/τάξη/κλάση/ στην οποία ανήκουν και η καταμέτρηση της αφθονίας όλων των ταξινομικών ομάδων με τη βοήθεια στερεοσκοπίου (Εικ. 3) και μετρητή (Εικ. 4γ). Δεν αναγνωρίζονται:
- Οι χρυσαλίδες (pupae) των εντόμων.
- Τα τμήματα των Ολιγόχαιτων, όταν απουσιάζει το πρόσθιο τμήμα τους (κεφάλι).
- Τα άδεια κελύφη χωρίς το σώμα των ζώων.
Εικόνα 2. Δείγμα έτοιμο προς διαλογή (α), Εξοπλισμός διαλογής (β), Υπό εξέταση ποσότητα υποδείγματος (γ), Πλαστικό δοχείο με διάλυμα αλκοόλης για τη συντήρηση του ζωοβένθους (δ).
Εικόνα 3. Ταξινόμηση βενθικών μακροασπόνδύλων με τη βοήθεια στεροσκοπίου
Για την ταξινόμηση των βενθικών μακροασπονδύλων χρησιμοποιούνται κλείδες (Εικ. 4α):
- Γενικές (Campaioli et al., 1994; Tachet et al., 2000),
- Φωτογραφικές (Kriska, 2009; Πατσιά και Λαζαρίδου, 2011) και
- Ειδικές κλείδες για έντομα (εφημερόπτερα, πλεκόπτερα, τριχόπτερα, δίπτερα, κολεόπτερα κτλ.)
Εικόνα 4. Κλείδα αναγνώρισης (α), Τοποθέτηση ζώων σε δοκιμαστικό σωλήνα (β), Καταμέτρηση αφθονίας με τη χρήση μετρητή (γ), Καταγραφή δεδομένων σε ριζόχαρτο (δ).
6. Στο τέλος της ταξινόμησης του συνόλου των βενθικών μακροασπονδύλων, οι οργανισμοί της κάθε ταξινομικής ομάδας τοποθετούνται σε δοκιμαστικούς σωλήνες (Eικ. 4β) σε διάλυμα αλκοόλης 75% vol και παράλληλα καταμετράται η απόλυτη αφθονία κάθε ταξινομικής ομάδας με τη χρήση μετρητή, για να αποφευχθεί η πιθανότητα λάθους (Εικ. 4γ). Η αφθονία καταγράφεται στο Πρωτόκολλο Ανάλυσης/Ταξινόμησης του δείγματος.
7. Μετά την ολοκλήρωση της ταξινόμησης ένας έμπειρος αναλυτής/ελεγκτής ελέγχει αν όλες οι ταξινομικές ομάδες έχουν αναγνωριστεί σωστά και αν έχει καταμετρηθεί σωστά η αφθονία τους. Στο τέλος της διαδικασίας, ο αναλυτής/ταξινόμος και ο αναλυτής/ελεγκτής υπογράφουν το Πρωτόκολλο Ανάλυσης/Ταξινόμησης του δείγματος και επιπλέον ο αναλυτής/ταξινόμος μεταφέρει τα δεδομένα στο excel Βάση Ταξινόμησης. Το σύνολο των δειγμάτων επανελέγχεται από έναν ανεξάρτητο ταξινόμο/ελεγκτή ώστε να μην ταυτοποιηθεί κάποια ταξινομική ομάδα λανθασμένα.
Επιπλέον, μετά το πέρας των διαδικασιών, οι δοκιμαστικοί σωλήνες κατατίθενται στο μουσείο βενθικών μακροασπονδύλων (http://river.bio.auth.gr/museum-material-of-benthic-macroinvertebrates/), φέροντας τις σχετικές πληροφορίες πάνω σε ριζόχαρτο (Εικ. 4δ) με την κλάση, τάξη και την οικογένεια των βενθικών, καθώς και την τοποθεσία και ημερομηνία λήψης του δείγματος.
Campaioli, S, Ghetti PF, Minelli A & Ruffo S (1994). Manuale per il riconoscimento dei macroinvertebrati delle acque dolci italiane (Vol I, II). APR & B
Kriska G. (2009), «Freshwater Invertebrates in Central europe: A Field Guide, Springer, Jena, Germany
Tachet H, Richoux P, Bournaud M and Usseglio-Polatera (2000). Invertébrés d’eau douce. Systématique, biologie, écologie. CNRS Editions, Paris, France.
Πατσιά Α. & Λαζαρίδου Μ. (2011). Η ποιότητα του νερού μέσα από την Οδηγία 2000/ 60/ ΕΚ: Οδηγός για τα βενθικά μακροασπόδυλα των ρεόντων υδάτων της Ελλάδας. ΙΟΝ, Αθήνα.
