Στόχοι
1. Να γνωρίσουν οι μαθητές τη χρήση των βιολογικών δεικτών.
2. Να κατανοήσουν τη λειτουργία τους Να αναγνωρίζουν τους οργανισμούς με τη βοήθεια των κλειδών.
3. Να αποκτήσουν τέτοιες δεξιότητες ώστε να μπορούν να τους χειριστούν.
4. Να μπορούν να προσδιορίσουν την ποιότητα του νερού με αυτούς.
5. Να ευαισθητοποιηθούν στην ύπαρξη οργανισμών μέσα στο ποτάμι.
Μέθοδοι
Επίδειξη, παρατήρηση, συζήτηση.
Υλικά
Απόχη, με πλαίσιο 250Χ 230εκ., άνοιγμα ματιού 900χλ., βάθος 275χλ.,και κοντάρι ύψους 1,5μ. Μεγεθυντικοί φακοί, κλείδες, κουταλάκια του γλυκού, λαβίδες, στυλό, μπλοκ, πλαστικά κεσεδάκια, λεκάνες, κόσκινο, αδιάβροχες μπότες και γάντια.
Πορεία
Οι Β.Δ προσδιορίζουν την καθαρότητα του νερού με βάση τους οργανισμούς που ζούνε μέσα σε αυτό. Τέτοιοι οργανισμοί είναι οι υδρόβιες προνύμφες εντόμων. Ο ποιο απλός Β.Δ. είναι ο κατά TRENT Β.Δ. Η επιλογή του έγινε με βάση την ευχρηστία του. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι για τον προσδιορισμό της ποιότητας του νερού ενός ποταμού χρησιμοποιείται ένας συνδυασμός βιολογικών δεικτών. Είναι πολύ πιθανό ένας βιολογικός δείκτης που λειτουργεί ικανοποιητικά σ’ ένα ποτάμι να μη δίνει αξιόπιστα αποτελέσματα σ’ ένα άλλο και αυτό οφείλεται σε διάφορους παράγοντες μερικοί από τους οποίους είναι, το κλίμα (σε συνδυασμό με διάφορους γεωγραφικούς παράγοντες), οι οργανισμοί, η ποιότητα των νερών κλπ. (Από Λαζαρίδου-Δημητριάδου, 1997).
Σύμφωνα με την οδηγία της ΕΕ (94C 222/06 10/08/1994) όλα τα κράτη μέλη της υποχρεώνονται μέχρι το 1998 να έχουν εγκαθιδρύσει ένα εθνικό δίκτυο παρακολούθησης των ρεόντων υδάτων.
Ο ιδανικός τρόπος παρακολούθησης των ρεόντων υδάτων συνδυάζεται τόσο με βιολογικές όσο και φυσικοχημικές παραμέτρους (Λαζαρίδου- Δημητριάδου κ.ά.,1997). Σύμφωνα με τους παραπάνω ερευνητές οι βιολογικοί δείκτες λειτούργησαν ικανοποιητικά στον προσδιορισμό της ποιότητας των νερών του π. Αλιάκμονα το 1995.
Χρησιμοποιώντας το δειγματολήπτη ανάποδα στο ρεύμα του ποταμού, χτυπάμε με το πόδι μας την άμμο για λίγα λεπτά, μπροστά στο δίχτυ. Συλλέγουμε δείγμα από διαφορετικά υποστρώματα του ποταμού. Μετά βγάζουμε το δίχτυ έξω από το νερό και το αδειάζουμε σε πλαστικές λεκάνες. Μοιράζουμε στα παιδιά μεγεθυντικούς φακούς και κλείδες Τα παιδιά προσπαθούνε να αναγνωρίσουν τους οργανισμούς τοποθετώντας τους σε λευκές πλαστικές λεκάνες γιαουρτιού.
ΠΩΣ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΜΕ ΤΗN ΚΛΕΊΔΑ:
Ξεκινούμε από τη σ. 7 από το Νο 1 (δες Anex). Η κλείδα χρησιμοποιείται στη διάκριση ορισμένων χαρακτηριστικών των ζώων όπως ο αριθμός των ποδιών τους και παραπέμπει σε άλλα χαρακτηριστικά μέχρι να γίνει η αναγνώριση του ζώου. Υπάρχουν 10 τέτοιες παραπομπές και η κάθε παραπομπή βασίζεται σε ιδιαίτερα χαρ/κά του ζώου όπως αριθμός των ουρών, των μεταμερών ή αν έχει σμήριγγες, βεντούζες, κέλυφος, κλπ Η κλείδα συνοδεύεται και από βοηθητικά σχήματα των ζώων. Όταν γίνει ο προσδιορισμός τους χρησιμοποιώντας το δείκτη TRENT προσδιορίζουμε την ποιότητα νερού του ποταμού. (Από Λαζαρίδου-Δημητριάδη, 1997)
ΠΩΣ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ ΤΟΝ Β. Δ. TRENT
Δίνουμε μία μονάδα (+1) στα ασπόνδυλα του δείγματός μας σε επίπεδο είδους, οικογένειας ή προνύμφης, με βάση τον πίνακα Ι σ. 5 (δες Anex…). Το άθροισμα θα μας δώσει το συνολικό αριθμό των ταξινομικών ομάδων που εμφανίζονται στην περιοχή και αναφέρονται στην πρώτη γραμμή του πίνακα ΙΙ (σ. 5). Βρίσκουμε το πιο ευαίσθητο είδος που υπάρχει στο δείγμα μας σύμφωνα με την πρώτη στήλη του πίνακα ΙΙ και σε συνδυασμό με τον ολικό αριθμό των ΤΑΧΑ, βρίσκουμε την τελική τιμή του δείκτη, που κυμαίνεται από 0-10 (δες Anex. σ. 4) (Από Λαζαρίδου-Δημητριάδη, 1997).
Ακολουθεί συζήτηση των αποτελεσμάτων και σύγκριση της ποιότητος που έδειξε ο δείκτης σε συνδυασμό με το υπόστρωμα και άλλες μετρήσεις που θα μπορούσαν να εκτελέσουν ταυτόχρονα (π χ μέτρηση οξυγόνου, αμμωνίας, pH).
