Παραπλεύρως του κυρίως ρεύματος του ποταμού δημιουργείται μια μεγάλη ποικιλία από σχηματισμούς (φυσικές δομές) σε ποτάμια βέβαια που δεν έχουν υποστεί επεμβάσεις.
Όλοι αυτοί οι σχηματισμοί οφείλονται στη δυναμικότητα του ποτάμιου συστήματος το οποίο υφίσταται συνέχεια αλλαγές μέσα στο χρόνο (χρονική διάσταση του ποταμού).
Αυτές οι αλλαγές αφορούν τη μεταφορά και επανατοποθέτηση των φορτίων των ιζημάτων, και τις υπερχειλίσεις των ποταμών εποχιακά ή και περιοδικά που καλύπτουν και πλημμυρίζουν παραποτάμιες εκτάσεις.
Πλημμύρα είναι το φαινόμενο κατά το οποίο ποσότητα νερού βγαίνει έξω από το κανάλι του. Οι όχθες του οποιουδήποτε ποταμού έχουν σχηματιστεί σύμφωνα, με τις εκβολές του. Όταν αυτός ο ποταμός δεχθεί μια ασυνήθιστη ποσότητα νερού, αυτό το νερό, που περισσεύει θα υπερκαλύψει τις όχθες και θα ρέει σε δικά του όρια. Οι διαδρομές που ακολουθεί η ροή του ποταμού που έχει πλημμυρίσει, εδώ και χιλιάδες χρόνια είναι η ίδια. Αυτή λοιπόν η περιοχή από την οποία πλευρά περνά το «περισσευούμενο» νερό μετατρέπεται σε εύφορη περιοχή.
Οι πλημμύρες χαρακτηρίζονται και περιγράφονται από τα διαστήματα επανάληψης, πόσο συχνά συμβαίνουν στην συγκεκριμένη περιοχή, την περίοδο αιχμής και το ύψος του νερού κατά την διάρκεια της πλημμύρας. Οι πλημμύρες χειροτερεύουν όταν τα διαστήματα επανάληψης μικραίνουν και όταν οι περίοδοι αιχμής γίνονται συχνότερα.
«Στο μεσαίο και κατώτερο τμήμα των ποταμών η συσσώρευση φερτών υλών συντελεί στο σχηματισμό προσχωσιγενών γόνιμων κοιλάδων και πεδιάδων» (Lacroix, 1991).
Αυτές οι αλλαγές διαβρώνουν όχθες, επηρεάζουν παράπλευρα ρεύματα (ή κανάλια) συνδεδεμένα με το κυρίως ρεύμα του ποταμού, δημιουργούν εναλλακτικές διαδρομές φτιάχνοντας καινούριες και διακόπτοντας παλαιότερες που μετακινήθηκαν πλευρικά, δημιουργώντας στάσιμα νερά (ποταμολίμνες) κ.λ.π.
Αυτοί οι σχηματισμοί παραπλεύρως του κυρίου ρεύματος του ποταμού αποτελούν την κατά πλάτος διάστασή του, όπως και οι διαφοροποιήσεις του ποταμού κατά μήκος που είδαμε παραπάνω, αποτελούν την κατά μήκος διάστασή του.
Όλες αυτές οι πλευρικές διαφοροποιήσεις αλλά και οι σχηματισμοί στην κοίτη του ποταμού, αποτελούν και διαφορετικούς τύπους οικοτόπων για την άγρια ζωή του ποταμού και αυξάνουν την οικολογική αξία τόσο του κυρίου ρεύματος, όσο και των παρακείμενων πλημμυρισμένων εκτάσεων. Αλλά και οι συνεχείς αλλαγές στο σχήμα και στη διαδρομή ενός ποταμού είναι καθοριστικές για την άγρια ζωή.
Τα περιβαλλοντικά προβλήματα προήλθαν από τον άνθρωπο, από την αδυναμία αναγνώρισης της δυναμικής φύσης των ποτάμιων διαδικασιών και της αλληλεπίδρασής τους με τα βιολογικά συστήματα.
